Godinnen in de vrouw- De zeven archetypen

Wat zijn archetypen?

Archetypen zijn een soort blauwdrukken of ‘oerkarakters’ die in elk mens zijn terug te vinden. Het omvat een manier van in het leven staan en reageren, en een scala van positieve en negatieve eigenschappen, valkuilen en schaduwaspecten*). Iemands persoonlijkheid is geen willekeurig samenraapsel van eigenschappen, maar valt binnen een bepaald ‘profiel’.

Bolen verdeelt de godinnenarchetypen onder in de afhankelijke, of kwetsbare, en onafhankelijke, of maagdelijke godinnen en Aphrodite, die een categorie apart vormt als transformerende godin. In de Griekse mythologie zijn deze afhankelijke godinnen gehuwd en worden regelmatig misbruikt door hun echtgenoten en andere mannelijke goden in de vorm van kinderroof, verkrachting, ontrouw en bedrog. De onafhankelijke godinnen zijn in de mythologie ongehuwd en wensen dit zo te houden, aangezien ze in de aanwezigheid van een man hun eigen identiteit zouden verliezen en overheerst zouden worden.

Het moge duidelijk zijn dat één archetype slechts een flat character is, een karikatuur. Een vrouw die geheel en al volgens de patronen van één enkel archetype zou handelen, zou een stereotype zijn. Het is de combinatie van archetypen die een mens diepgang en gelaagdheid geeft, en een breder repertoire van handelen dat ons boven de beperkingen van een enkel archetype doet uitstijgen. Persoonlijke groei (het afvlakken van je mindere kanten door het uitbreiden van de manieren om met problemen om te gaan) zou je ook kunnen omschrijven als het activeren van archetypen die tot dan toe nog niet duidelijk uit de verf kwamen. Tegenwoordig worden door het vrij complexe leven in de huidige maatschappij er wel meerdere godinnenarchetypen in een vrouw geactiveerd.

In mensen komen dikwijls meerdere archetypen tot uitdrukking, maar er is er vaak één die de grootste rol speelt in iemands karakter. Maar dat kunnen er ook twee, of drie, of zelfs vier zijn. Zo iemand is niet wispelturig, het is een complex mens. Een dergelijke persoon heeft een breed repertoire om te handelen tot zijn beschikking en kan daarom op een voor haar bevredigende manier met een groot aantal situaties omgaan, in plaats van te schitteren in één situatie (haar archetypische kernkwaliteit) en compleet onderuit te gaan in een andere (haar archetypische valkuil).

*) Een schaduwaspect ontstaat als iemand helemaal is vastgelopen in een valkuil van zijn/haar archetype. Er ontstaat dan een identificatie met dat negatieve gedrag en een rechtvaardiging om het te mogen uitleven. Schaduwaspecten zijn schadelijk voor andere mensen in je omgeving, maar niet in de laatste plaats voor jezelf, omdat je verwijderd raakt van je eigen heelheid.

De maagdelijke godinnen

De onafhankelijke godinnen zijn Artemis, Hestia en Athena. Deze godinnen zijn onafhankelijk omdat ze hun levensgeluk ontlenen aan het behalen van hun persoonlijke doelen. Een Athena-vrouw stelt zichzelf een materialistisch doel, een Artemis-vrouw een idealistisch doel en een Hestia-vrouw een spiritueel doel.


Ze hebben een sterk gefocust bewustzijn, dat hen in staat stelt persoonlijke doelen te formuleren en te behalen. Deze vrouwen zijn minder gericht op relaties en verbinding. Als een vrouw sterk onder invloed staat van deze godinnen, zal ze zelf geld verdienen belangrijk vinden of een succesvolle carrière hebben. Ze zal ook wel moeten, want ze zal niet altijd een relatie hebben. Ze zal niet vanzelfsprekend moeder worden. Het zijn deze archetypen die een vrouw in staat stellen zich op eigen kracht te handhaven in de maatschappij, hun grenzen te bewaken en assertief op te treden en om onafhankelijk van partners en kinderen een vervullend leven te leiden. De keerzijde van de autonome godinnenarchetypen is dat vrouwen te weinig prioriteit aan relaties kunnen geven en daardoor eenzaam kunnen worden of zich zo eenzijdig op hun werk richten, dat hun persoonlijke ontwikkeling eronder kan lijden.

Vrouwen die sterk onder invloed staan van maagdelijke godinnen, zijn vaak sportvrouwen, carrièrevrouwen, alleenstaande vrouwen die zichzelf breed ontwikkelen, vrouwen met sterke bèta-kwaliteiten of vrouwen die zich aangetrokken voelen tot traditionele mannenberoepen. Ze vinden het vaak moeilijk om zich emotioneel te openen voor een ander en om intiem te zijn met een partner en hun relaties lopen nogal eens stuk omdat de ander de relatie als te vrijblijvend ervaart. Omdat ze zoveel leuke dingen te doen hebben, maken ze nogal eens te weinig ruimte in hun leven voor een serieuze relatie. Door hun onafhankelijke inslag voelen ze zich ook niet snel eenzaam.

In de mythologie werden deze godinnen niet wezenlijk geraakt door handelingen van mannelijke goden. Zij werden niet beschadigd en leden niet. Ze richtten zelf hun levens in. Evenzo zijn vrouwen die worden beïnvloed door deze archetypen minder vatbaar voor depressie, zelfsturender en gaan minder gebukt onder het niet hebben van een relatie. In de prepatriarchale tijd stond ‘maagdelijk’ niet voor seksueel onaangeraakt, maar voor authentiek, niet wezenlijk beïnvloed door een man. Een vrouw die onder de invloed van maagdelijke godinnenarchetypen staat, doet geen dingen om een man te krijgen of te behagen, maar omdat ze dat zelf, van binnenuit wil.

De kwetsbare godinnen

De kwetsbare godinnen worden kwetsbaar of afhankelijk genoemd, omdat ze hun levensvervulling ontlenen aan relaties en om dat te doen moet je je kwetsbaar opstellen. Je bron van geluk bestaat uit iets buiten jezelf en dat kan je altijd ontvallen: een huwelijk kan stuklopen, de relatie met je kinderen kan verslechteren, vriendschappen kunnen voorbijgaan. De afhankelijke godinnen zijn Demeter, Persephone en Hera. Een Demeter-vrouw is gericht op haar kinderen, een Hera-vrouw is gericht op haar echtgenoot en een Persephone-vrouw is gericht op mensen in het algemeen.


Onder invloed van de kwetsbare godinnenarchetypen zullen vrouwen zich richten op relaties en het gezinsleven en economische onafhankelijkheid en de vervulling van hun eigen behoeften minder prioriteit geven. De ze archetypen vormen het verzorgende, bemoederende en verbindende in een vrouw. Ze maken dat een vrouw levenslang trouw wil zijn aan een partner en ook trouw van hem (of haar) verlangt, een gezin wil stichten en streeft naar harmonie en goede relaties met andere mensen.

Vrouwen die onder de invloed staan van de kwetsbare godinnen, hebben een wezenlijk ander bewustzijn dan vrouwen die onder de invloed van de maagdelijke godinnen staan. Waar de invloed van maagdelijke godinnen zorgt voor een bewustzijn als een laserstraal, hebben vrouwen met kwetsbare godinnenarchetypen meer een bewustzijn als een schemerlamp: hun bewustzijn is meer diffuus, verspreid in de omgeving. Hierdoor nemen zij hun eigen bewustzijn minder scherp waar en de behoeften van anderen des te meer. Het is hierdoor dat deze vrouwen hun eigen wensen zo vaak verwarren met die van anderen en de behoeften van anderen centraal stellen. Wie hen aanmoedigt om beter naar zichzelf te luisteren, moet beseffen dat het voor hen echt lastiger is om te voelen wat ze zelf willen. Ze zijn niet per se zwak of zonder grenzen, ze leven in een totaal ander bewustzijnsveld dan een autonome vrouw. Als vrouwen met deze aanleg ook nog in hun opvoeding meekrijgen dat je als vrouw je eigen belangen ondergeschikt moet maken aan die van ander, kunnen ze in een automatisme terechtkomen waarin ze zonder erbij na te denken zich op anderen richten en helemaal niet meer aan zichzelf toekomen, vaak met burn-out of depressie tot gevolg.

Hoezeer deze vrouwen hun bewustzijn door hun omgeving verspreiden, wordt duidelijk op het moment dat ze het intrekken: iedere moeder kent wel de situatie dat haar kind zoet aan het spelen is zolang ze in huis aan het rommelen is. Zodra ze de administratie gaat doen of een telefoongesprek gaat voeren, begint haar kind te jengelen. Want dat mist de ‘warme wolk’ van haar aanwezigheid door het hele huis omdat ze haar bewustzijn focust (‘maagdelijk maakt’) voor een meer autonome activiteit. Hetzelfde gebeurt vaak in een huwelijk als een vrouw een opleiding gaat volgen. Vaak vindt haar man het een uitstekend idee dat ze zich ontwikkelt, maar zodra hij merkt dat haar ‘warme wolk’ verdwijnt (ze zit immers met haar neus in de boeken), voelt hij zich afgewezen en gaat haar claimen. Dit kan leiden tot frictie in een huwelijk, omdat de vrouw het gevoel heeft dat haar man haar ontwikkeling belemmert en zich verraden voelt omdat hij eerder nog achter haar stond. Mannen weten vaak zelf ook niet goed wat er speelt en waarom ze zich zo ‘leeg’ voelen zodra hun partner zich niet meer vanzelfsprekend op hen richt. Het is goed om te weten dat hier lang niet altijd een vrouwonvriendelijk motief achter zit, maar het gemis aan het diffuse bewustzijn van moeder-de-vrouw dat er altijd gewoon was.

Dit patroon, dat kinderen, partners en soms vrienden een vrouw gaan lastigvallen op het moment dat ze zich op zichzelf richt omdat ze onbewust haar diffuse bewustzijn kwijt zijn, houdt veel vrouwen tegen om hun eigen interesses te ontplooien. “Zie je nou wel, mijn gezin kan gewoon niet zonder me!” Dit is ook de reden dat veel werkende moeders het stiekem heerlijk vinden om op hun werk te zijn, want hoewel ze druk bezig zijn, wordt daar niet zo aan hun bewustzijn geplukt als thuis. Tegelijk kan een vrouw ook min of meer verslaafd raken aan de behoefte van anderen aan haar ‘bewustzijnswolk’. Hoewel ze uitgeput raakt van het voortdurende beroep dat er op haar wordt gedaan, kan ze zich er niet toe zetten om zich op zichzelf te richten. Omdat ze niet helder kan vormgeven wat ze zelf dan zou willen, blijft ze voor haar levensvervulling terugvallen op het vervullen van de behoeften van anderen. Ze komt vaak pas aan zichzelf toe als ze er alleen voor komt te staan en zich op eigen kracht moeten leren te handhaven. Moeders die onder invloed van de maagdelijke godinnenarchetypen staan, hebben hier veel minder last van. Zij kunnen hun gezin veel gemakkelijker op zichzelf laten terugvallen omdat ze dat schemerlampbewustzijn niet of veel minder sterk hebben. Het gezin mist het ook niet als het weg is, zij zijn gewend voor zichzelf te zorgen.

In de mythologie maakten deze godinnen een persoonlijke transformatie door als gevolg van het verliezen van hun relaties. Zij werden depressief en leden. Maar ze werden sterker als gevolg van dat lijden. Dit is vaak een rode draad in het leven van vrouwen die onder invloed van kwetsbare godinnen staan: zij lijden onder slechte relaties, worden depressief maar komen er bovenop en komen er sterker uit. Vaak bestaat de groei uit het zichzelf minder afhankelijk maken van anderen en meer persoonlijke autonomie opbouwen, of hun eigen grenzen leren bewaken zodat ze niet zo leeglopen op hun relaties. Dat is tegengesteld aan de uitdaging van de maagdelijke godinnen, die juist moeten leren zich kwetsbaar op te stellen, anderen toe te laten en lief te hebben. De invloed van de kwetsbare godinnen maakt een vrouw ontvankelijker voor depressies dan die van de maagdelijke godinnen, doordat die vrouwen veel minder hoge verwachtingen doen hebben van relaties met andere mensen en hun bronnen van levensgeluk veel meer zelf in de hand hebben. Aan de andere kant is deze kwetsbare godinneninvloed ook van wezenlijk belang voor de sociale cohesie in een samenleving en zou er zonder deze invloeden geen gezonde maatschappij of gezinsleven kunnen bestaan.

link naar boek